Monnickendam – Parel aan de Gouwzee
Monnickendam is de afgelopen jaren onze thuishaven geweest. Daarom vinden wij het leuk om wat meer informatie over Monnickendam te vermelden.

Havenstad aan de Gouwzee
Monnickendam ligt ten noorden van Amsterdam, naast de bekendere plaats Volendam. Waar Volendam overspoeld wordt door toeristen, heeft Monnickendam nog veel authentieke gebouwen en is het veel minder toeristisch.
Met meer dan 1.000 ligplaatsen in één van de 3 havens en de binnenhaven zijn er voor de watersporter meer dan genoeg mogelijkheden om te overnachten . Door het grote aantal restaurantjes en cafés hoeft de inwendige mens niets tekort te komen! Op zaterdag is er een kleine, maar gezellige markt in het centrum.

Hoe oud is Monnickendam?
Monnickendam ontstond op de plek waar een veenriviertje uitmondde in het Almere, tot in de 13e eeuw de voorganger van de Zuiderzee. Mogelijk zou er door premonstratenzer monniken van het Friese klooster Mariëngaarde hier een dam zijn gelegd. Monnickendam werd voor het eerst genoemd in 1288. Op 25 februari 1355 – de dag na Sint Matthijsdag – verkreeg Monnickendam van Willem de Vijfde van Beieren, de Graaf van Holland, handvesten en privileges, ook wel stadsrechten genaamd.

Door de voortdurende stroming van het water vanuit de voormalige Zuiderzee naar de rivier de Purmer Ee konden grote zeeschepen Monnickendam aandoen. Het gevolg was dat Monnickendam een bloeiende handel met de Oostzeelanden onderhield. Ook hiervan zijn nog kenmerken aanwezig. De Purmer Ee werd door de Nieuwendam afgesloten in 1401, de grote scheepvaart verplaatste zich daarom naar via Edam.

Na 1575 maakte de stad een periode van bloei door. Nu nog herinneren gebouwen en straatnamen aan de bedrijvigheid van deze periode. In de binnenstad van het stadje staan tientallen monumentale panden. Het gebouw De Waag doet denken aan de kaasmakerijen en verschillende straatnamen aan onderdelen uit een bepaalde bedrijfsuitoefening. De huidige scheepswerven en de rokerijen zijn vanaf deze periode blijvend in Monnickendam aanwezig geweest.

In 1633 kwam er via een nieuw gegraven trekvaart (via Broek in Waterland en Buiksloot) meer handel met Amsterdam. De trekvaart van Monnickendam via Edam naar Hoorn kwam in 1664 in gebruik. In de 16e, 17e en 18e eeuw behoorde Monnickendam, net als Edam en Purmerend, tot de stemhebbende steden van het gewest Holland, waardoor het invloed kon uitoefenen op gewestelijk niveau. In 18e en 19e eeuw volgde een periode van stagnatie. Visserij, visverwerkingsbedrijven en scheepsbouw bleven van betekenis. In de 20e eeuw kwam daar de watersport bij.

Het wapen van Monnickendam
Overal in Monnickendam kom je hem tegen: De monnik met de knuppel. Op de Middendam, midden in het centrum staat zelfs een standbeeld van hem. En uiteraard staat de monnik ook op het wapen van Monnickendam. Maar waar komt die knuppel vandaan?

De oorsprong van het wapen is niet bekend, het wordt wel verklaard in het verhaal van de Wapenstier. Dit verhaal gaat als volgt :

Op het grasveld van het klooster in Monnickendam graasde een stier, die in anderhalve dag al het gras weg had gegeten. De prior van het klooster kon er niet van slapen; hij moest nadenken over de stier en wat die zou eten. Hij sloeg zijn ogen op naar boven, zoals dat hoort bij vrome mensen, en meteen viel zijn blik op het dak van het klooster: daar groeide gras.

De prior was er erg blij mee en besloot de stier op het dak te hijsen. De stier werd dus omhoog getrokken, om op het heilige dak te grazen. Maar hij vond het trekken geen plezier. Hij kan best last van de hoogte hebben gekregen, toen hij eenmaal met de poten los was van de aarde. In elk geval spartelde hij, en loeide.

Dat hij toen een woeste stier was, laat zich wel raden. Hij begon met de staart in de lucht weg te lopen- weg, ver-weg van de monniken die door de schok allemaal door elkaar lagen, zodanig dat hun sandalen tussen hun mouwen zaten. Éen van hen wist zich los te maken en greep een knots, om de stier te volgen. ‘Houd hem !’ riep hij, ‘houd hem !’ Een boer langs het pad stond stil en vroeg wat de stier gedaan had.

Ja, daar wist de monnik eigenlijk geen antwoord op, zodat niemand hem hielp en de stier ontkwam. Maar als troost hebben ze die monnik met zijn knots in het wapen van Monnickendam gezet, en daar staat hij nog.

(Bron: https://www.heraldry-wiki.com)

De Speeltoren
Midden in het centrum van Monnickendam staat de Speeltoren, vermoedelijk het oudste bouwwerk van de stad. De Speeltoren is een restant van de oude 14e-eeuwse parochiekerk. Met zijn ruim dertig meter telt de toren zeven verdiepingen. De houten bekroning van de toren werd gebouwd in de jaren 1591/1592 bij een nieuw stadhuis waar in 1658 nogmaals een nieuwe gevel voor werd gebouwd. In 1814 werd dit stadhuis gesloopt en vervangen door een poortje. Later bouwde men op die plaats een politiebureau waar sinds 1980 het museum ‘De Speeltoren’ is gevestigd; tegenwoordig het Waterlandsmuseum de Speeltoren. Het museum is gewijd aan de geschiedenis van Monnickendam en Waterland. Het torentje bleef zijn 16e-eeuwse gedaante houden tot op de huidige dag.

In de Speeltoren zit het oudste met de hand te bespelen klokkenspel van Nederland. Elk kwartier speelt de speeltrommel een kort melodietje en elk uur wordt het ruiterspel in werking gezet, erg leuk om te zien!
In de 16e eeuw werden klokken zo veel als mogelijk op toon gegoten. Het klokkenstemmen werd pas een halve eeuw later uitgevonden door de gebroeders Hemony in Zutphen. Vandaar dat het spel niet heel zuiver klinkt. Maar dat geeft de Speeltoren juist zijn charme!

Note: wij informeren je graag op basis van persoonlijke ervaringen. Er is nog veel informatie te vinden op bijvoorbeeld Navily of Noforeignland. Op onze Polarsteps kun je ook veel lezen over onze ervaringen.